ته‌ڤگه‌ر کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی ئازاد و دیموکرات و ژینگه پاریز
بابەتی پەیوەندیدار
ئیدریس سدیق
لە کۆڕبەندی جیهانی گەنجان و لاوانی ساڵی 1991 ، کە لە وڵاتی ئۆتریـش بەڕێوەچوو ، بە فەڕمی داواکرا رۆژێك دیاریبکرێت بۆ رۆژی گەنجان، ئەوە بوو لە دوای هەشت ساڵ و بە دیاریکراوی لە دانیشتنی نەتەوە یەکگرتووەکان لە رۆژی 1999 / 12 / 17 دا رۆژی 8 / 12 هەموو ساڵێك وەك رۆژی گەنجان دیاریبکرێت . بۆیەش زۆرینەی وڵاتانی دنیا بە بەرنامە و ئەجیندای تایبەت و بە شێوازی جیا جیا ، ساڵانە ئەو رۆژە لەبەر چاو دەگرن بە گرنگیدادەنێن .
لە هەموو قۆناخە جیا جیاکانی مێژوو و لەسەرجەم مانفێستانی وڵاتانی دنیا ، ئاماژە بەرۆڵی بەرچاو و دیاری گەنجانکراوە بە بوونیان بە پێشەنڴ و سەرە رمی تێکڕا گۆڕانکارییەکان لە داهێنان ، گەشەکردن ، بونیادنان و بەرەوپێشچوون لە سەرجەم کایەکانی سیاسی ، ئابووری ، پەروەردەیی ، تەندروستی ، کشتوکاڵی ،کۆمەڵایەتی و ……. .
قۆناخی گەنجێتی ( بە هەردو رەگەز ) ، وەك شارەزایانی بواری کۆمەڵایەتی و دەروونناسی ئاماژەی پێدەدەن ، قۆناخێکی هەستیارە پڕاوپڕە لە هەڵچوون ، سۆز ، ویست و ئارەزوو ، خۆدەرخستن ، بەرهەمهێن ، خۆسەڵماندن ، رکابەری ، بە ئاگا ، داهێنان ، پسپۆڕی و ……. ، هەر یەکێکیش لەمانە لە خەمی کات دەستەبەرکردنە بۆ وەدیهێنان و رەنگڕێژکردنی داهاتووی خەونە پەمەییەکانی لە پێکهێنانی خێزان و ژیانێکی شایستە و گیرفانێکی گەرم . شارەزایان رایان وایە گەنجان بزوێنەر و شادەماری گەشەی کۆمەڵگەن ، کۆڵەکەی سەرەکی و بەردی بناخەی گەشەپێدان و بڕبڕەی پشتیەتی ، نهێنی پێشکەوتن و بەرەوپێشچوونیەتی لە سەرجەم بوارەکان، زیندووکردنەوەی شارستانێتین و پارێزەری شکۆمەندی نەتەوەن ، وزەیەکی مرۆیی بەخش و بەهێزی پڕاوپڕ لە گڕ و تینن ، هێزێکی لە بننەهاتوون گەر کارا بکرێن ، لە سەرجەم شۆڕشەکانی دنیا ، خوێنیان بەخشی تا داهاتوو رەنگین و رازاوە بکەن .
لە سایەی تیکنۆڵۆجیای زانیاری ، وڵاتانی دنیا ، بۆ مسۆگەرکردنی داهاتوو ، گرەو لەسەر گەنجاندەکەن ، ئەو قەڵەمبازەگەورەیەی لە سەرجەم بوارەکان ، زادەی بیر و داهێنان ، شەونخوونی ، هەوڵ و کۆشش و ماندووبوونی گەنجانە ، ژیان لەگۆڕانکارییەکی سەرسوڕهێنەری بێ سنوور دایە ، خۆ گونجاندن لەگەڵ گۆڕانکارییەکان کارێکی حەتمیە ، ( مار ئەگەر پێستکەی نەگۆڕی ، ئەوا بەرەو نەماندەچێ ! ) ، کۆمەڵگاش بە هەمان شێوە دەبێ گیانی ململانێ ، رکابەرێتی ، بەربەرەکانی و …… ئەرێنی بۆ بنیاتنان و ژینگەیەکی ئارامی تەندروست لە کارە پێشینەکانی بێ .
بایەخدان بە گەنجان ، سیما و مۆرك و تایبەتمەندی کۆمەڵگەی پێشکەوتووە ، پاسپۆرت ، جیۆپۆلەتیك ، ناسنامە و دیپلۆماتکاری نەتەوەن ، وڵاتان کارگە دادەمەزرێنن ، پڕۆژە و نەخشەی مەودا دوور و نزیك دادەڕێژن ، ژێرخانی ئابووری بەهێز دەکەن ، وڵات بونیاد دەنێن ، نێشتیمان جوان و رەنگین دەکەن ، بە درێژایی شەو و رۆژ ، هاوڵاتییان وەك مێروولە و هەنگ ، بە جیاوازی تەمەنەکانیانەوە ، بە ورەیەکی بەرز و بە دڵێکی پڕ لە جۆش لە جوولەدان.
لە دەستپێکی راپەڕین ، وەك چۆن کەپرەکە بەسەر هەمووانداکەوت ، گەنجە خێر لەخۆنەدیوەکانیش بەدەرنەبوون لە نائومێدی و هەپڕوون بە هەپڕوونبوونی خەونەکانیان کە سەردەمانێك بوو لە مێشکیان دەخوڵایەوە ، دەسەڵاتی خۆسەپێنی رەنگڕێژی خێڵەکی کە باوەڕی وڵاتپارێزی و بە نێشتیمانبوون و ئینتیمای نیشتیمانی لە هەگبەدا نییە ، چ جای باوەڕی بە زانست و زانین و پەروەردە و بەهرە و توانای گەنجان هەبێت !
لە کارێکی شەرمهێنەر و قێزەونی پڕ لە شەرمەزاری مێژووییدا ، بە رێنمایی و ئەجیندای دەرەکی بە مەبەست ، سەرخان و ژێرخانی ئابووری خاپوور و هەڕاج کرا ، کارگەکان فرۆشران ، ئامێرە قوڕسەکان ئاودیوی سنوورکران ، سامانی سەر زەوی و ژێر زەوی تاڵانکرا ، گەنجان چەکدار کران ، ئابووری سەربەخۆ و بازاڕی ئازاد راگەیەنرا ، بەڵام چ ئابوورییەك ، کە ئادەم سمیسی ئابووریناس ، سەری لەو گێژەنە دەرناچێت ، ئاینشتاینیش گرێکۆرەکەی ملیارەها داهات و قەرزوقولەکەی پێناکرێتەوە ، وەك ئەو بەردەی نەزانێك دەیخاتە ناو گۆمێك ، بە دەیان زانا دەرناهێنرێ ! یا وەك چیڕۆکی ئەو دێیەی بە گوێدرێژەکانیان ، رۆژانە بۆ دەستەبەرکردنی ئاوی پێداویستی رۆژانە ، رێگای سەخت و پێچاوپێچ و هەڵدێر دەگرنە بەر و تووشی رووداوی نەخوازراو دەبوونەوە ، کاتێ رۆژنامەنووسەکە لێیان دەپرسی کە بۆ رێگای تر نادۆزنەوە ؟ مام مۆتکەکە لە وەڵامدا هەڵیدایە و وتی : گوێدرێژەکان لە ئێمە شارەزا ترن !
ئەو دەڤەرە رەقێنە سووتماکە هیچی لێ سەوز نابێ ، ساڵانە بە هەزاران گەنجی دەرچووی خاوەن بڕوانامەی زانکۆ و پەیمانگەکان لە بوارە جیاجیاکان و خاوەنی پاشخانی زانستی ، دەکەونە ناو بازاڕی لیخنی بێکاری ، دەبنە قوربانی بێباکی ، کەمتەرخەمی و پشتگوێخستنی ئەو سیستەمە خێڵەکییە پڕ لە شەرمەزارییەی کە مێژوو بەسەریدا دەڕشێتەوە ، کە تەنها فەرهەنگی چەکهەڵگرتن ، رق و قینە ، تۆڵە سەندنەوە ، بە مێگەڵبوونی کۆمەڵگە ، بە
سکی برسی ، گیرفانی بەتاڵ ، سفرەی سارد و سڕ ، داوای هەلهەلەی بە پیرۆز و سیمبوڵکردنی سەرۆك خێڵ و …… ، بە ئامانجدەگری و لە سەر ئاڕاستەی لە قالبدان و پەرتکردنی کۆی ناسنامەی چین و توێژەکان کاردەکات ،
داستان و تڕاژیدیای ناخهەژێن و سەربوردە خەماوییەکانی گەنجان ، کەس توانای بیستن و بینینی نییە ، وەك شارەزایانی کۆمەڵناسی و دەروونناسی بۆیدەچن ، گەر ژێرخانی ئابووریت نەبێ ، ئامادەییت بۆ داهاتوو نابێت ، لەناو ئەو منداڵدانە ، بێکاری لە دایك دەبێ کە ئەویش کڕۆکی ئاڵۆزی ، شپرزەبوون ، گەرەلاوژێ ، خەوزڕان ، توندڕۆیی ، یاخیبوون ، تێکشکان ، دابڕان ، نەمانی متمانە ، بێزاری و ……. ، جگە لە بەرتەسککردنەوەی ئازادییەکان ، راونان ، تیرۆر ، زیندانیکردن لەسەر بیروڕا ، لاوازبوونی ئینتیمای نیشتیمانی و …….. ، هۆگارگەلێکن بۆ سەرهەڵگرتن و ببنە خۆراکی نەهەنگەکانی دەریا ، یا رەقبوونەوەیان لە سارد و سۆڵە و سەرمای دارستانەکانی بێلاڕووسیا و پۆڵەندا ، یا کێشەی خۆکوشتن و پەنا بردن بۆ چەك ، جیابوونەوە و دواکەوتنی هاوسەرگیری ، دزیکردن ، تەنگژەی دارایی خیزان ، نەخۆشی دەروونی و داڕووخانی کەسایەتی لە خەمۆکی و تەنیایی و دوورە پەرێزی یا دابڕان ، ئالوودەبوون بە مادە هۆشبەرەکان ، کەسایەتی شێواو و تێکشکاو ، هەڵکشانی تاوان و ……. ، تا داتاکانی بێکاری لە هەڵکشاندابێ ، کێشە و گرفتە کۆمەڵایەتییەکان فراوانتر دەبن .
بەپێی پێوەرە دیمۆگرافییەکان ، توێژی گەنجان زۆرترین کۆمەڵگەی کوردی پێکدەهێنن ، بۆ ئەوەی هەست بە هاوڵاتیبوون و لە پێناو بەهێزکردنی هەستی نەتەوایەتی ، سەقامگیری ئاسایشی نەتەوەیی ، بونیادنانی کۆمەڵگایەکی هۆشیار ، دروستبوونی متمانە ، خۆسەڵماندنی خۆیان لەناو کۆمەڵگا ، رەواندنەوەی خەمی پێکهێنانی ئایندە و …….. ، پێویستە رێگە چارەی بەپەلە و گونجاو بنرێ لە رەخساندنی ژینگەیەکی لەبار لە پەرە پێدان بە تواناکانیان ، بە گوێرەی توانا و لێهاتوویی و شارەزایی خۆیان ئەڕکدار بکرێن لە سەرجەم بوارەکان ، کەنارنەکردنیان لە چاڵاکییەکان ، فەرامۆشنەکردنیان لە پلە و پۆست بە بێ جیاوازی ، پرسی گەنجان بدرێتە دەستخۆیان کە ئەوان خاوەنی راستەقینە و خەمخۆری کۆمەڵگان ، راگەیاندنەکان رۆڵی بەرچاو و ئەرێنییان هەبێت لە ئاڕاستەکردنی گەنجان و پاڵپشتیکردنیان و بە ئاگا بوونیان لە تەواوی رووداو ، گۆڕانکاری و پێشهاتەکانی دنیا و ……… .
قسە هەزارە ، تەنها دووانی بەکارە ، قسەی رووتی بێ کرداریش بۆناو تەنەکەی زبڵە !
