ته‌ڤگه‌ر کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی ئازاد و دیموکرات و ژینگه پاریز
بابەتی پەیوەندیدار
ئیدریس سدیق
رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، جگە لەوەی لانکە و سەرهەڵدانی شارستانێتی و سەرچاوەی ژیاریی بووە لە سەردەمی کۆن، پاش بەرپابوونی شۆڕشی پیشەسازی لە وڵاتانی ئەوروپا، پێویستییان بە بازاڕ هەبوو، بۆ ساخکردنەوەی بەرهەمەکانیان و دابینکردنی کەرەسەی خاو (تاڵانکردن ) و دەستی کرێ بە نرخێکی هەرزان، بۆ بەردەوامیی ماشێنی پیشەسازییەکەیان، لێرەدا پێشبڕکێ لەقۆناخی داگیرکاری و چاوتێبڕینە سامانەکەیان دەستی پێکرد، رۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش بەدەر نەبوو لەو داگیرکارییە و سەپاندنی سیستەمی سەرمایەداریی، دابەشکردنی ناوچەکە و سەپاندنی لەسەر بنەمای یەك نەتەوە، یەك زمان، یەك ئاین، یەك رەنگ، یەك پارچەیی ستاتیۆکە (جیاخوازی) و….، هەڵکەوتەی ستراتیجی ناوچەکە، دەوڵەمەندی بە سەرچاوەی وزە و بە بنەماگرتنی بەرژەوەندییەکانیان، گرنگی تایبەتی بەرچاوی هەبوو، هەر بۆیەش بە ” قەڵا پۆ ڵایین” ەکە ناوزەدیان کردووە.
لە سەر و بەندی جەنگی جیهانیی یەکەم، بە پێی پەیماننامەی سایکس-پیکۆ 16/5/1916 نەخشەی دابەشکردنی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست پیادەکرا و چەسپێنرا، بەڵام لە پاش جەنگی جیهانی دووەم، سیاسەتێکی دوژمنکارانەی سەخت و دژوار بەرجەستە کرا، لە لایەن هەواڵگرییەوە بە دامەزراندنی پارتە سیاسییەکان بە ناوی جیاواز و ئامانجی گوماناوی پشت پەردەوە، بەناوی نیشتمانیی، نەتەوەیی، ئایینیی، پێشکەوتنخواز، دیموکراتیخواز، سۆسیالیستخواز، ناسیۆنالیستی (پارتی دیموکراتی کوردستانی عێراقیش بەدەر نەبوو لەو یارییە قێزەونە چەواشەکارییە) و…. تەنها بۆ لەمپەر دروستکردن دژی سەرهەڵدان بەرەوپێشچوونی بەرەی بیری چەپ و وڵاتپارێزیی، لە دایکبوونێکی نوێی خۆبەڕێوەبردنی ستاتیۆیەکی دیموکرات لە دادپەروەریی، یەکسانیی، پێکەوەژیانی، ئازادیی و…..، تۆڕە هەواڵگرییەکان لە نزیکەوە و بە وردیی و بەچڕیی، لە رێگەی ناپاك و سیخوڕ و بەکرێگیراوەکانیان لە کۆنە پەرستان کە چاو و گوێیان بوون، چاوەدێریی دۆخەکەیان دەکرد بۆ پووچەڵکرنەوەی ئەگەری راپەڕین، هەنگاوی نوێگەرخوازیی، سەرهەڵدان، پشێویی، گرژیی، ئاڵۆزیی و…… کە کاردەکەنە سەر بەرژەوەندییەکانیان و سەر گۆڕانکاریی رەوشی سەقامگیریی و گۆڕینی هەڵومەرجی سیاسیی و ئابووریی، کەوتوونەتەخۆ و سەرکوتکراون، نموونەی موسەددەق لە ئێران و سێلڤادۆر ئەلێندی لە شیلی ئەمریکای لاتین.
عێراق، لانکەیەکی مێژووی شارستانێتی، یەکێکە لە وڵاتە دەوڵەمەندەکانی پڕاوپڕ لە خێرو بێر، لە وزە، کەرەستەی خاوی سروشتیی، پێگەیەکی ستراتیجی گرنگ، گەمارۆدراو بە کۆمەڵێ نەیار، بە ئامانجگرتنی گۆڕینی دەسەڵات و دامەزراندنی کۆمەڵگەیەکی دیموکرات، واتە کارێکی ترسناك و بڤە و هەڕەشە بۆسەر بەرژەوەندییەکانی سەرمایەداریی لە تەواوی ناوچەکە، هەربۆیەش لەگەڵ یەکەم چەخماخەی شۆڕشی 14ـی تەمموزی 1958 و جاڕدانی سیستەمی کۆماریی، وڵاتانی سەرمایەداریی رۆژئاوای هێنایە لەرزە شۆکیکردن، خەوی لە چاوانیان زڕاند، هەراسانی کردن و هاتنە سەرخەت بۆ زیندە بەچاڵکردن و لەباربردنی!
ئایزنهاوەری سەرۆکی ئەو کاتی ئەمریکا، لە وتارەکەی لە تەلەفزیۆنی وڵاتەکەی رایگەیاند “کودەتاکەی 14ـی تەمموز دژی دەسەڵاتی پادشایەتی بنەماڵەی هاشمی شۆکی کردم، عێراق بۆ ئێمە قەڵا سەختەکە بوو بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەکانمان و سەقامگیریی و پێشکەوتن لە ناوچەکە، پێویستی بە بەر پەچدانەوەی شێلگێرانە و خێرا هەیە.”
رۆژنامەی”The Economist” ی زمانحاڵی دەسەڵاتدارانی بریتانیی، لەسەر زاری هاڕۆڵد ماکمیڵانی سەرۆك وەزیرانی ئەوکاتی بریتانیا بڵاوی کردەوە “عێراق ئەسپە سەرکەشەکە بوو، پێویستە بە زووترین کات دەستەمۆ بکرێت و بگەڕێنرێتەوە بۆ ناو تەویلەکەی، دەرگاکانی تەویلەکەش بە زانایی کلۆم بدرێن.” ئاڵن دەلەسی بەرپرسی هەواڵگریی “CIA” ئەوەی لە عێراق دەگوزەرێ مەترسیدارتین سەرکێشیە لە جیهان.”
رۆژنامەکانی رۆژئاوا: Guardian ,Times ,Telegraph ,Washingtonpost و …… کەوتنە قوڕ پێوان و شین و شەپۆڕ و سەردێڕ و مانشێتەکانیش ترسێنەر، بە بە راوردکردنی بە رووداوەکانی (رووداوەکانی یۆنان 1947، کودەتای کۆمۆنیستەکان لە چیکۆسلۆڤاکیا 1948، سەرکەوتنی کۆمۆنیستەکان لە وڵاتی چین 1949، خۆماڵیی کردنی کەنداوی سوێس 1956، سەرهەڵدانی بزووتنەوەکانی ڕزگارییخوازیی لە کووبا و وڵاتانی ئەمریکای لاتین و جیهانی سێیەم و ….،) بوو.
ئەمریکا هێزی مارێنزی بۆ لوبنان و بریتانیاش هێزی پیادەی بۆ ئوردن رەوانەکرد، تورکیاش داوای هاوکاریی هێزی ئاسمانیی لە ئەمریکا کرد، ئێرانیش باری نا ئاسایی راگەیاند و لە نزیکەوە چاوەدێریی چڕی بارودۆخەکەی دەکرد، لە ناوخۆش کۆنە پارێز، کۆنەپەرست، نەتەوەپەرستە شۆڤینییەکان، پیاوانی ئایینیی، لە رێگەی جوولە پێکردن و چەکدارکردنی پارتی دیموکراتی کوردستانی عێراق (وەك هێزێکی چەواشە و بەکرێگیراو بەناوی شۆڕش) خەنجەری ژاراوییان لە پشتی شۆڕشە نیشتمانیی و پێشکەوتنخوازەکەی 14ـی تەمموز دا و کودەتا نەگریس و رەش و شوومەکەی 8 ی شوباتی 1963 بە دوای خۆیدا هێنا و عێراقی بۆ ناو گۆمی خوێن پەلکێشکرد.
دەبێ بۆ مێژوو بوترێ و خاڵ لەسەر پیتەکان دابنرێت، چیتر مێژوو چەواشە و خۆڵ لە چاوان نەکرێت، بزووتنەوەی بەناو رزگاریی کورد تەنها دامەزراوەیەکی هەواڵگریی نێو دەوڵەتیی و هەرێمایەتیی بوو بۆ تێپەڕاندنی ئەجینداکانیان، لەسەر قاڵکردنی سوپای عێراق لە بەرەی شەڕی فەلەستین، داچۆڕاندنی ئابووریی عێراق و هەژارکردنی، لێدانی ئازادییخوازانی هەر چوار پارچە، لەمپەر و بەربەست دروستکردن لەبەردەم بزووتنەوەی چەپ و بیری کۆمۆنیستی، رووداوەکانیش شاهیدن. شۆڕشی 14ــی تەمموز، رووداوێکی دەگمەن و پڕشنگدار و زیندووە لە لاپەڕەکانی مێژووی خەباتی گەلانی عێراق و ناوچەکە.
تێبینی: بۆ بەردەستکردنی زانیاریی سوود لە
المقايضة برلين _ بغداد
ثورة 14 تموز العراقية في السياسة الدولية
وەرگیراوە
