ته‌ڤگه‌ر کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی ئازاد و دیموکرات و ژینگه پاریز
بابەتی پەیوەندیدار
پێشڕەو محەمەد
چەند سەرنجێكی هاوشێوە سەبارەت بە دیپۆرتكردنەوەی جووەكان:
دوای ئەوەی سوید و فینلاند بڕیاریاندا بچنە ناو ناتۆوە، هەر ٢٩ دەوڵەتە بەشدارەكەی ناتۆ، خۆشحاڵ و هەلهەلەیان بوو، توركیا نەبێت. بەگوێرەی ڕێسای ناتۆ، هەر ٣٠ دەوڵەت دەبێت ڕەزامەند بن بۆ بوون بە ئەندامی نوێ. پرسیارەكە ئەوەیە بۆ توركیا و داواكارییەكانی؟ وەك هەمووان دەزانن توركیا داوا دەكات هەموو ڕێكخراوێكی كوردیی قەدەغە بكرێت، بەشێك لە سیاسییە كوردەكان ڕادەستی توركیا بكرێنەوە، لە ناویاندا ئامینە كاكەباوە هەیە كە هەم هیچ پەیوەندییەكی بە خاكی توركیا و باكووری كوردستانەوە نییە و هەمیش ئەندامی پەكەكە نەبووە و ئێستاش هاووڵاتییەكی سویدییە. ئایا ئەمە پارادۆكسی یاسای نێودەوڵەتیی و مافەكانی مرۆڤ و یاسای پاراستنی سەروەریی نییە؟ ڕەنگە هەمووان بڵێن بەڵێ. بەس چیرۆكی جووەكان زۆر شت ڕووندەكاتەوە.
چیرۆكێكی زۆر گرنگ هەیە لەسەر پرسی سەروەریی و دەوڵەت-نەتەوە:
ساڵی ١٩٤١ كاتێك كەشتییەكی گەورە دە هەزار جووی هەڵگرتبوو بەرەو بەندەرەكانی نیویۆرك دەپەڕییەوە، لەبەندەرەكە ڕادەگیرێن و بێ ئەوەی ڕێگەیان بدرێت پێ بخەنە سەر وشكانیی، دیپۆرت دەكرێنەوە بۆ ئەو شوێنەی لێی هاتوون. پرسیارەكە ئەوەیە بۆ؟ بۆچی ئەمریكا وەرینەگرتن لە كاتێكدا دەیویست شەڕی نازیزمیش بكات؟ وەڵامەكە ئەوەیە: ئەوان بێ پاسپۆرت و بێ مافی وابەستەبوون و پەیوەستبوون بوون و لەم ڕووەوە ئەمریكا تەنها ڤیزای دەدا بەوانە كە سەر بە دەوڵەتێكی دیاریكراون. تا یاساكانی نۆرنبێرگ و لە دەوڵەتداماڵینی جوو، هەموو جوویەك دەیتوانی بە ئەمریكا بگات، بەڵام هەركە لەدەوڵەت داماڵران، ئیتر ئەمریكاش وەرینەگرتن، وەك پەنابەریش تەنانەت، لە كاتێكیشدا خۆی بە دوژمنی نازیزم دەزانی. پرسەكە بە سانایی ئەوە نەبوو كە ئەمریكا ئەنتی سێمیت و دژەجوو بوو (هەڵبەت بوو)، بەڵكو پرسی لەدەوڵەت-داماڵین بوو. لەم ڕووەوە ئەمریكا بە سانایی یاساكانی نۆرنبێرگی نازییەكانی قبوڵ كرد وەك یاسای ڕەوا و شەرعیی. چونكە هیچ سازشێك لەسەر پرسی دەوڵەت-نەتەوە و وابەستەبوون بوونی نییە ئەگەر تەنانەت هی كوشندەترین دوژمنیشم بێت. لە پرسی دەوڵەت-نەتەوەدا ئەمریكا بەسانایی لەو كاتەی پەلاماری نازیزم دەدات، كەچی هێشتا لایەنگری نازیزم دەكات. لەبەرئەوە هانا ئارنت لە پرسی دەوڵەت-نەتەوە و ئاوابوونی مافەكانی مرۆڤدا، بە ڕوونیی ئاماژە بەوە دەكات، لەناو دەوڵەتی مۆدێرندا، مافی مرۆڤ بەستراوەتەوە بە وابەستەبوون بە چوارچێوەیەكەوە، نەك ڤاگابۆندبوون و دەربەدەربوون.
ئێستا پرسیارێك دێتە پێشەوە:
پرسیارە گەورەكە (بۆ ئەوروپییەكان) لێرەدا ئەوەیە: سوید بەها دیموكراسییەكانی بۆ چوونە ناو ناتۆ دەكاتە قوربانیی؟ هەڵبەت لە لیستەكەی ئەردۆغاندا ئانە لیند، وەزیری كاروباری دەرەوەش هەیە كە «پشتیوانیی لە تیرۆر كردووە»، واتا پشتیوانیی لە ڕۆژاڤا.
ئێستا خۆرئاوا كەوتووەتە بەردەم دووڕیانێكەوە: چوونە ناو ناتۆ بەقوربانیكردنی بەها دیموكراتییەكانی. بەڵام ئەوەی تا ئێرە تروسكاییەكی بۆ ئەوان تێدا هێشتووەتەوە ڕوانگەی یۆرۆسێنتەریزمەكەیانە: چۆن دەبێت ستەمكارێكی «خۆرهەڵاتیی» یاسا بەسەر «بەهای ئەوروپییدا بسەپێنێت»؟ ئەگەرچی ئەم یۆرۆسێنتەریزمە دیسان پارادۆكسیكەڵە بەڵام ڕەنگە تەنها ئامرازێكیش بێت كەمێك بەڕووی ئەردۆغاندا بووەستنەوە. لەگەڵ ئەوەشدا ڕاستڕەوەكانی سوید بێ گوێدانە «بەها ئەوروپییەكانیشیان» (چونكە ئەو بەهایانە ڕیشەی قووڵیان لەناو دەوڵەتی نەتەوەیی مۆدێرندا هەیە) كە بەردەوام وێردی سەرزمانیانە، پەلەیانە لە چوونە ناو ناتۆوە، «بەهەر ئامرازێك بێت». كەواتە بۆ سویدییەكی ڕاستڕەو «ئامینە كاكەباوەیەكی چەپڕەوی ‘بەڕیشە پەنابەر’ لەكۆڵیان دەبێتەوە».
ئەمەش دیسان دەریخست، ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە قەیران ڕزگاری نابێت، بە قووڵیی دەستوپەنجە لەگەڵ «كێشەی كورد» نەرم نەكات. ئەم كێشەیە لە پانزە ساڵی داهاتوودا، ڕەنگە چارەنووسی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دیاریبكات، ئەگەرچی ئێرانییەكان زیاتر لە توركەكان ترسیان لە «ئیسرائیلیزەكردن»ی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەیە. كەواتە ژنێكی لەدایكبووی گوندی تۆرجانی سەر بە شاری سەقز، دەكرێت ڕادەستی ئەنقەرە بكرێتەوە؟
