ته‌ڤگه‌ر کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی ئازاد و دیموکرات و ژینگه پاریز
بابەتی پەیوەندیدار
ئیدریس سدیق
سەنگەر گرتن بە مۆتیڤ، وەك کردەی خۆکوژی لە پێناوی هیچدا!
بیرمەندە مێژوونووسەکان، کۆکن لە سەر ئەو رایەی نەك هەر لە پاش ئیسلام، بەڵکو لە سەردەمی شارستانێتی دۆڵی دوو روبارەکە (وادي الرافدين) و رۆژهەڵاتی ناوین، نێوان قەڵەمڕەوی بابلی، ئاشووری، ساسانی، مادەکان و …… شەڕ و کوشتار و فراوانخوازی بەردەوام لە هەڵکشاندابووە، پاش ئیسلامیش و ئێستاشی لەگەڵا بێت، دەسەڵاتداران لە پێناو مانەوەیان لە دەسەڵات، نان و پیاز بە خوێن، دووکەڵ، سووتان، کاولکاری، ئاوارەیی و ….. شەلم کوێرم ناپارێزم و تەڕ و وشك سووتاندن بە یەکەوە دەخۆن و شمشێریش باڵا دەستە.
کاتێ مرۆڤ گوزەر بەناو ئەڕشیف و دۆکۆمێنتە بەسەرهاتە خوێناوییەکاندەکات، بۆی دەردەکەوێ مرۆڤی رۆژهەڵاتیی چ دڕندەیەکی تینووی خوێن و مرۆڤکوژ و داماڵراوە لە سادەترین بەهای مرۆڤایەتیی، بەڵگەکان راشکاوانە و بە راستی و بێ پێچ و پەنا، پەنجە دەخەنە سەر مەینەتییەکان، کە مرۆڤایەتی لە بەردەمیاندا حەپەساو و شلەژاوە.
رۆژهەڵاتی ناوینی دەریای خوێن، هەر لە سەروبەندی جەنگی جێهانی یەکەم و بەتایبەتیش لەدوای جەنکی جیهانی دووەم و دامەزراندنی دەوڵەتی ستەم و زۆرداری تاکڕەوی یەك ئاڵا، یەك نەتەوە، یەك زمان، یەك ئایین و یەك ئایدۆلۆجیا، داماڵراو لە پرسەکانی مافی مرۆڤ، ئازادی، ئاشتی، یەکسانی، دادوەری، لێبوردەیی، جیاوازی و ……، گۆڕەپانی ململانێ، پەلاماردان و توندوتیژی ، سەپاندنی هێز بۆ یەکلاکردنەوەی کێشەکان، ناوچەکەی نوقمی دەریای خوێنکردووە. تڕاژیدییەکان و مەرگەساتەکان بەردەوامن، لە هەر شوێنێ دەگری مەرگ وەك مین چینراوە ، وەك دۆمەڵ و شێرپەنجە، جەستەی رۆژهەڵاتییەکانی بە سەرجەم رەگەز و رەنگەکان شەکەتوماندووکردووە، دەسەڵاتە خۆسەپێنە توندڕۆکان ،کۆیلە و کۆتوبەند و دەستو پێ کەلەپچەکراوی سەرمایەداری جیهانین، هاوڵاتییانی قەڵەمڕەوی دەسەڵاتیان بەکۆیلە کردوون و ژیانێکی شایستەیان پێ رەوا نابیینن.
وەك شارەزایانی کۆمەڵناسی و دەروونناسی باسی لێوەدەکەن، مرۆڤ بە ساڵێك گڕوگاڵدەکا و فێرە ورتەورتدەبێ بەڵام بگرە بۆ شەست ساڵ فێرە گوێگرتنابێ، وەك ئەوە وایە وەك پەندە ئینگلیزییەکە کە دەڵێ (Peoplare are loneley , they build wallls instead of bridges)، تەنها گەوجەکان و دەبەنگەکانیش دەتوانن دیوار و بەربەست دروستبکەن، بەڵام پرد بۆ پەڕینەوەی ئەوبەر (واتە زمانی گفتوگۆ و لێکتێگەیشتن) پێویستی بە کۆمەك و هاریکاری کەسانی شارەزا و جیۆلۆجی و ئەندازیا ر هەیە، بۆ مەبەستی پێکەوە ژیان، تەبایی، پاراستنی بەرژەوەندییە باڵاکان، سەقامگیری و …..، لە رۆژئاوا رێنیسانس Renaissence و نوێگەرایی، رۆشنگەری، داهێنان و پێشکەوتن هاتە کایەوە لە سەرجەم بوارەکان ، هەگبەی سەدە تاریکەکانی ناوەڕاست و ئیمپڕاتۆرییەتە پیرۆزەکەی رۆمای پێچایەوە، بەڵام لە رۆژهەڵات هەر زمانی شمشێر زاڵە.
فریدریك ئەنگلسFriedrich Engles (Nov /28/ 1820 – Aug / 5 / 1895) ، گەورە بیرمەندی ئەڵمانی لە مەڕ پرسی ململانێی نێوان پێکهاتەکانی کۆمەڵگە و هەڵشاخان بەڕووی یەکتردا، بەڕوونی پەنجە دەخاتە سەر کێشمەکێشی ئایدۆلۆجی، ئایینی، نەتەوەیی، رەگەزی و … کە دەڵێ: “هەر نەتەوەیەك نەتەوەکانی تر بچەوسێنێتەوە، ئەو نەتەوەیە خۆی ئازاد نییە “(Nonation can be free if it opresses othernations).
ئەمریکای سەرمایەداری زەبەللاحی جیهانی، داشۆراو لە مرۆڤبوون، بازڕگانی مەرگ و خوێن، پەیمانی ناتۆی وەك بووکەڵەیەك جلەوکردووە لە ئەوپەڕی رۆژهەڵات بۆ ئەوپەڕی رۆژئاوا و ئەمریکای لاتین، هەمیشە لە ئاوی مەند راودەکات و بەناوی مۆدێڕنەتی سەرمایەداری، درۆینەی دادگەری، دیموکڕاسی و مافی مرۆڤ و دروشمی سواوە و قێزەون کە لە فەرهەنگدا سڕاونەتەوە ، هەر لەدوای رووداوی 2001 /9/11 ئەسپی خۆی لێتاوداوە و سواری شەپۆڵی ناڕەزایەتییەکان بۆتەوە کە خۆی خولقێنەر و جۆشدانی ژیلەمۆی ژێر خۆڵەمێش و فوو تێکردنیەتی، مرۆڤیش وەك کاڵایەکی بێ بەها، خۆ ئەگەر ئیسڕائیلیش لە رۆژهەڵاتی ناوین نەبێت؛ ئەوا بەدڵنیاییەوە گۆبەندێك دروستدەکات لە شەڕی بەوەکالەت و هەژموونگەڕایی بۆ دوورخستنەوەی ئاگرەکە لە نێو ماڵی خۆیان و تێپەڕاندنی ئەجیندا و بەژەوەندییەکانی.
هەڵکشانی گرژی و هەڵچوونەکانی ئەم دواییەی نێوان ئیسڕائیل و فەلەستینییەکان، درێژەپێدەری ئەو شەڕ و ناکۆکی و گرژی و هەڵچوونانەی دوای بڕیاری نەتەوە یەکگرتووەکانی ژمارە 181 لە 1947/١١ /29 لە سەر دابەشکردنی فەلەستین و پاش دامەزراندندنی دەوڵەتی جوولەکەیە لە 1948/٥/١٤، بە زەقی لە هەڵکشاندایە، لێکدراو و بەستراوی سەرجەم ناکۆکییەکان و ناسەقامگیری رۆژهەڵاتی ناوینە لە پڕۆسەکانی تاواندنەوە و سڕینەوەی گەل کورد لە هەر چوار پارچە، شەڕەکانی لیبیا، یەمەن، سوریا، عێڕاق، لەرێگەی شەڕی بە وەکالەتی یاریکەرە هەرێمییەکان و رووبەڕووبوونەوەی بەرژەوەندییەکان، سەپاندنی هەژموونی سەربازی و ئابووری، هەژموونگەرایی تاکجەمسەری ، رێڕەوە بازڕگانییەکان.
گەلی جوولەکە قوربانی هەزاران ساڵەی کوشتن وبڕین و جینۆساید و هۆلۆکۆست سڕینەوەیە، پەلامار و هەڵکوتانە لە ناکاوەکەی حەماس رۆژی 7 ی ئەم مانگە، هەرچەندە بەدواداچوون و چەندێتی توانا و چۆننیەتی بەڕێوەبردنی کتوپڕی ورد و نهێنی لە تاکتیك و ستڕاتیج، بەدواداچوونی زۆر هەڵدەگرێ و پرسیار گەلێکی ورووژاندووە، بەڵام دیارییەکی بەنرخی کەم وێنە لەسەر دەفرێکی زێڕین پێشکەش بە نەتەنیاهۆی راستڕەو و توندڕۆی لیکۆدی ئیسڕائیل کرا، وەك ئەوەی هەنگیان لە داردا دۆزیبێتەوە و وەك پاساوێك و بیانوویەك بۆ هەڵگیرسان و گەرمکردنی ئاگری شەڕی کۆکوژی، باڵادەستی لە وێرانکاری، دابارینی ئاگر و ئاسنی رق و قین و تۆڵە و نەفرەتەی پەنگخواردوو و کەڵەکەبووی دەیان ساڵەی پڕاوپڕ لەکێشمەکێش و بینەوبەردەی رەتکردنەوەی ئیسڕائیل وەك خەنجەرێکی ژاراوی لەناو دڵی عەرەب، یا سڕینەوە و راماڵینیان بۆناو دەریا، یا سێ ناکەی یاسر عەرەفاتی کۆچکروو و ……، حەماسیش حەماسەتێکی دەروێشێکی تازە تەریقەتی دەست لەپشتدراوی ئیخوانی، ئەگەر راستڕەوە ئیسڕائیلییەکان دەستیان نەپاراستبێ؛ ئەوا حەماسی توندڕۆ، درێغی نەکردووە و دەستی نەپاراستووە بە پێی ئەو فەرهەنگ و پرینسیپەی کە پێیگۆشدراوە، بەبێ پەند وەرگرتن لە مەرگەساتەکانی سەبرا و شاتێلا و یەکی ئەیلولی رەش و هاوشێوەکانی و بازرگانانی مەرگوخوێنی مرۆڤ!
پتر لە 1400 ساڵە، رۆژهەڵاتی ناوین قوربانی ململانێی باڵادەستی سەرمایەداری و زلهێزەکانن لە رەگەزپەرستی، توندڕۆیی ئایینی، پاوانخوازی، رێگرن و بەربەست دروستدەکەن لە کۆمەڵگەیەکی سەقامگیری دیموکڕاتیخواز و مرۆڤدۆست و پێکەوە ژیان و لێبوردەیی و ….. هەرگیز ئامامادەنین بەرژەوەندییەکانیان بکەنە قۆچی قوربانی رەوشێکی تەندروست، ئەی ئەگەر شەڕ نەنێنەوە کە یەکێکە لە بنەماکانی مانەوەیان ، ئەو هەموو چەك و جبەخانە و مووشەکە زیرەکانەی تەکنەلۆجیای سەردەم بۆ کوێ ببەن؟
دکتاتۆرەکان، راستڕەوەکان، داعش، سەلەفییەکان، ئیخوانییەکان، رەگەز پەرست و شۆڤینییەکان، توندڕەوە ئیسلامیی و جیهادییەکان …….، دووڕووی یەک دراوی سەنگەرگرتنن دژی مرۆڤایەتی و شارستانێتی پێکەوە ژیان، لێبوردەیی، سەرکوتکردنی ئازادی، لە هەر شوێنێ و لە هەر کات و بارێکدابێت، ئەو چەکەی مرۆڤ دەکوژێت ، ئەو بۆمبە هێشووەی باڵەخانەیەك خاپوور وێران دەکات، هاوڵاتی سڤیل و بێ تاوان و ستەملێکراو قوربانییەکەیەتی، بێگوێدانە رێکخراوە داکۆکیکارەکانی مافی مرۆڤ، مرۆڤ لە هەر رەنگ، ئاین، رەگەز، بیروباوەڕ و …. بێ تامەزرۆی ژیانێکی شایستە و ئازادییە.
شەڕ و پێکدادانەکان کێشەکان چارەسەر ناکەن، زمانی گفتوگۆ و دانوستان تاکە رێگای چارەسەرە بۆ دوورکەوتنەوە لە نەهامەتییەکان، تاکە ئەلتەرناتیڤیش دیموکڕاتیزەکردنی کۆمەڵگە و نەتەوەی ئازاد و ستاتیۆیەکی ئارام و سەقامگیر لە پێکەوە ژیان و ڵێبوردەیی و بنیاتنان.
