ته‌ڤگه‌ر کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی ئازاد و دیموکرات و ژینگه پاریز
بابەتی پەیوەندیدار
ئیدریس سدیق
لەسەروبەندی هەڵبژاردنی چارچووچ، التأميم، دڵ و قودسەکەی کوردستان!
بردنەوەیەك بە تامی دۆڕان!
لە زۆرینەی وڵاتە پێشکەوتووەکان و بەناو دیموکڕاتەکان، یاسا سەروەرە، هەڵبژاردنەکانیش سەنگی مەحەکن بۆ گۆڕانکاری ریشەیی لە دەموچاوەکان، بواری سیاسی، ئابووری، کۆمەڵایەتی و …..، تاکەکانیش لە پڕۆسەکەدا بە وشیاری خوێندنەوەیان بۆ پڕۆژەکان هەیە، ژیرانە هەڵسوکەوت دەکەن، دەنگ بەو بەربژێرە بە تواناو شارەزایە دەدەن کە تا ئاستێك دەتوانێ بەرنامەکەی پیادە بکات لە رووی بنیادنان و ئاوەدانی و …. .
رۆژهەڵاتی ناوین، لە زەریا تا کەنداو، ژینگەیەکی شێداری کەڕوولێدراوی بۆگەن و قێزەون، گۆڕەپانی جلیتبازی ململانێی خێڵەکی، شەڕ، هەژاری، بێکاری، تاکڕەوی، چەسانەوە، رقوقینەو …….. ، هەڵبژاردنەکان، لە گەمەیەکی قێزەون، لە نمایشێکی (دیموکڕاتی) گاڵتەجاڕیی، بە زۆرینەی دەنگی ساختەکاری، کۆمەڵێ بەرژەوەوەندیخوازی چەتە، گەندەڵ، بێ ئابڕوو، پاشەڵپس، مافیا و ….. دەهێنرێنە سەر سەکۆ و شانۆگەرییەکی نوێ لە ماڵوێرانی و نەهامەتی پەردەی لەسەر لادەدرێ.
رۆژی دووشەممەی 2023 / 12 / 18 ، لە سەرجەم پارێزگاکانی عێراق هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکان (حکومەتی خۆجێیی) بەڕێوەچوو. لە یەکەم هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگای کەرکووك دوای رووخانی بەعس کە لە ساڵی 2005 بەڕێوە چوو، کورد زۆرینەی دەنگی بەدەستهێنا، بەڵام ئەمجارەیان نەك وەك هیچ پارێزگایەکی تری باشوور و عێراق نییە ، جیایە و تایبەتمەندێتی و ئاڵۆزبوونی خۆی هەیە، ج لە نێوان ململانێی بەرداشی ناوخۆ و دەرەوەی کوردستانیبوونی ، ململانێی حزبەکان و فرە پێکهاتەکانی، رووبەڕووبوونەوەی ناسیۆنالیستی توندڕۆیی و هەژموونی دەرەکی (ئێران و تورکیا)، تەڕاتێنی هەواڵگرییەکان، دەزگای شەڕی تایبەت لە لایەك و جۆشدانی گڕی نەوتەکەش بۆناو تونێڵێکی تاریك وئایندەیەکی نادیار، لە لایەکی ترەوە، ناکرێت بە نادیدە بگیرێت، (لەدوای هەڵبژاردن دەبێ عەگالتان لەسەرکەین یا بە عەگالەکانتانەوە هەڵتان دەواسین!)، دوو تێڕوانینی جیا و دوور لەیەکتر، لووتکەی شۆڤینی و راسیستی و ناخێکی بۆگەن.
کورد خاوەنی راستەقینەی کەرکووکن، تورکمانەکان لە سەردەمی داگیرکاری عوسمانییەکان نیشتەجێکران و بوون بە میوان و بە تەبایی ژیانیان کردووە، عەرەبەکانیش هەژموونی سیاسەتی پاوانخوازی و تاکڕەوی دەسەڵاتە یەك لە دوا یەکەکان سەپێنراون.
قامووسی ئیعلامی عوسمانی ئاماژەی بە دانیشتوانی رەسەنی کوردی ئەم شارە کردووە، لێژنەی کۆمەڵەی گەڵانیش لە کێشەی ویلایەتی مووسڵ ساڵی 1925 و لێکۆڵینەوە لە پێکهاتەکانی دیموگڕافی کەرکووك، دانی بە کوردستانیبوونی شارەکەدا ناوە کە زۆربەی دانیشتوانی کوردن و خاوەنی راستەقینەی ئەم شارەن بەم شێوەیە: % 63 کورد، % 19 تورکمان، % 18 عەرەب، لە سەردەمی داگیرکاری ئینگلیز %80 کرێکارەکانی IPC کورد بوون، پێشنیارەکەی سەدامیش، لە پردی خاسەوە بکرێتە دوو بەش، خوارووی بۆ عێراق و سەرووی بۆ کورد، بەڵام بارزانی رازینابێ (یان هەمووی یان هیچ!) کاتێ کەسێکی نەشارەزا و نەزان سیاسەت بە کەللە رەقیبکات، ماڵوێرانی بەدوادادێت و باجەکەی قوڕستردەبێت، بێ ئاگا لەوەی کەروێشکیش بە عارەبانە راودەکرێت!
کەرکووك کە قووڵایی ستراتیجی کوردستانە، واتە ئەنفال، سێ تاکەی تەبعیس، تەڕحیل، تەعریب، سێدارە ، راوەدوونان، زیندانی، نەهامەتی، جەنگی دەروونی (بۆی هەبوو زەوی و خانووی بفرۆشی، بەڵام نۆژەنکردنەوە و دروستکردن رێگەپێدراو نەبوو) و ……. . لە قوربانی پشکی شێری بەرکەوتووە، باجی کوردستانیبوونی بە زیادەوە بەخشیوە و بەرگەی زۆریانگرت.
ئەو شین و شەپۆڕ و داد و فیغانە و فرمێسکە درۆزناوییەی بۆ هەیبەتی کەرکووك هەڵدەڕێژن، راشکاوانە یەك پوولی قەڵپ ناکات، ئەو دۆی دادەیە بۆ 78 ساڵە دەڕژێ، بۆ شیرە رژاوەکە مەکەن شینێ، ئەوە شوفێرە نەزانەکەی ئۆتۆمبێڵە شەق و پەقەکەی کوردایەتییەکەی 78 ساڵە لە چاوەڕوانیداین تا لە گەیشتنی هەڵیکسەی لەبەردەمدا بکرێ، نەگەیشت، هەرنەگەیشت هەر خەریکی تەناش و بەگ لێدان و گەڕانەوە بۆ دواوە بوو! مێژووش هەڵوەستە لەسەر دەرهاوێشتەکان دەکات.
78 ساڵ براکوژی، سەنگەر لە یەکترگرتن، پەرتەوازەیی، جاشایەتی، شکست دوای شکست، قەیران، تێکدانی ئاسایشی نەتەوەیی، جێبەجێکردنی ئەجیندای هەواڵگرییەکان، داماڵدراو لە کوردبوون و مرۆڤبوون.
راپەڕین دەرفەتێکی مێژوویی رەخساند تا سەرانی کورد بەخۆدا بچنەوە، بەڵام ئەو نەمامەی قەد و لق و پۆی بە چەماوەییکرد هەرگیز راستنابێتەوە، نەبوە خاوەن دەستورێك، دابەشبوونی بۆ دوو زۆن و زاڵبوونی دەسەڵاتی حزبی بۆ خوارەوە تا بەردەستی فەرمانگەیەك، هێز لە سەرووی یاسا، تێکدانی ئاسایشی نەتەوەیی و ناپاکی نیشتیمانی و ……… ، رۆمانێك لە درۆ و چەواشەکاری.
لە 2003 دەرفەتێکی تر هاتە پێش، ئەمجارەشیان بەریهاوێشت، لە پڕۆسەی ئازادکردنی کەرکووك، کێ بە پەلەبزوڕکێ (میت)ی ئاگادارکردەوە لەوەی لەپاڵ هێزی هاوپەیمانان، هێزێکی کوردی هاوکار و چاوساخیانە، کە ئەمەش مەترسیدارە لە گۆڕینی هاوسەنگی هێز بۆ هاوکێشەی سیاسی لە سەر ئایندەی ئەو شارە و ناسەقامگیری!
لە هەڵبژاردنی 2005، کورد پشکی شێری بەرکەوت لە دەسەڵاتی کارگێڕی، ئاسایش، ئابووری، هێز و ….. ، هەمان عەقلییەتی شکستخواردووی شاخ و راپەڕین گوازرایەوە بۆ ئەم شارە، لە دوو ئاسایش و دوو پەروەردە دوو هێز و دوو پۆلیس دوو رەنڴ و دوو ئەنجوومەنی تاڵان و بڕۆ و……. .
دەکرا دەسەڵاتی خۆجێیی کوردی بە کەشوهەوایەکی سەردەمیانە، ژینگەیەك و عەقلییەتێکی تەندروست، بیرکردنەوەیەکی نوێخوازانە (نەك عەقلی شاخ)، تێگەیشتن و مامەڵەی بەرپرسانە و واقعیانە بۆ دۆخی فرە پێکهاتەکان بهێنابایە کایەوە، لە پێکەوەژیان و تەبایی، لێبوردەیی، لەگۆڕنانی رق و قینە و توند و تیژی و ململانێی دەمارگیری و ئایینی Ethnic Conflict، تۆڵەسەندنەوە، لێدوانی ئاگرین، یەکترسڕینەوە، دروشمی ختۆکەدان و سۆزداری نەتەوەیی و شۆڤینی…..، وەلانانی بەرژەوەندی حزبی و پاوانخوازی و باڵادەستی، فەراهەمکردنی ئاسایش و ئارامی و سەقامگیری، ژیان و گوزەرانی خەڵك و بەدواچوونی خەمەکانیان، بنیادنان و گەشەکردن و پڕۆژە، بنبڕکردنی گەندەڵی، پاراستنی بەهای تاك، لەگۆڕنانی پلانی دەستوەردانی دەرەکی، ستراتیجییەتێکی یەکگرتوو بۆ مەبەستی پلاندانان و هەماهەنگی گێڕانەوەی متمانە لە پڕۆسەی کارنامەی بەڕێوەبردنی دامەزراوە و جومگەکانی حوکمڕانی. سەلاحەددین بە هێزەوە چوە ناو قودس، بەڵام فرەیی و پێکەوەژیانی هەڵبژارد! خۆسەرێتی رۆژئاوای کوردستان، بە زانایانە و شارەزایانە، سەرەڕای بەربەست و ئاستەنگە دژوارەکان، وەکو شانەی هەنگ بە یەکەوە و هەماهەنگی، دەستورێکی سەردەمیانەی بنەڕەتی پێکەوە ژیانیان هێنایە کایەوە!
ئاخۆ لە 2003 تا 2017 چی بۆ کەرکووك کرا چ بەها و نرخێکی بۆ دانرا تا ئەمڕۆ فرمێسکی بۆ هەڵڕێژن؟ بەڵکو دەستکەوتەکانی راپەڕین چین کە سەرخان و ژێرخانیان وێرانکرد و ئایا ئەمانە پیاوی دەوڵەتدارین، چییان چاند تا بیدوورنەوە؟ شێرپەنجەی کورد لەناو خۆیەتی، بووکەڵەیەکی دەستی داگیرکەران لە ئەزموونێکی شکستخواردووی سیاسی، ئابووری، ئەخلاقی، دەروونی و ….، بۆ گلەیی لە دوژمنان و هێنری کێسینجەر دەکەن بۆ پاساو هێنانەوەی ئاشبەتاڵ و شکستەکان؟ ئەوەتا کورد خۆی رێگربووە لە چارەسەری ریشەیی کەرکووك و ماددەی 140 کە دەبوایە ساڵی 2007 جێبەجێبکرابایە (بۆ نەکرا؟)، کێ هاوپەیمانی بەرەی دژی هاوسەنگەرانی خۆی هەڵبژارد؟ بۆ پارێزگارێکی عەرەبێکی شۆڤینی پێ باشتربێ لە کوردێکی رەسەنی ئەم شارە یا هەر هاوڵاتییەکی رۆشنبیر و مرۆڤدۆست و وڵاتپارێز؟ بۆ لە دوای ١٦/ئۆکتۆبەری2017، هاوڵاتییانی ئەمشارە دڵخۆشبن بە نەمانی دەسەڵاتی کوردی؟ ئاخۆ دەبێ دەسەڵاتی نا نیشتیمانی کوردی چ برینێکی قۆڵ و پڕ لە نەهامەتی و دۆزەخێکی دەروونییان بەسەر خەڵکەکە جێهێشتبێ لە بێ منەتی، لووتبەرزی، شەوانی سوور، فیك و هۆڕ و جرت و فرتی ئۆتۆمبێڵە مۆدێل بەرزەکان لە گەڕەکە هەژار نشینەکان و هەڵپە هەڵپی دزین تاڵانکارییانبێ! دەکرێ کۆیلەیەك یا پاشەڵپیسێك بکەی بە فیرعەون؟
لەو ساتە وەخت و قۆناغە هەستیارەدا، لێگەڕێن پرسی کەرکووك بۆ وڵاتپارێزانی خۆی بێت، بۆ کەسانی چاڵاك، کاریگەر، خاوەن ئەزموون، دیدگای سەربەخۆ و دوور لە ئایدۆلۆجیای دیاریکراو و هەژموونی جەمسەرگیری حزبایەتی و خێڵەکی و لە ئاست بەرپرسیارێتی دا بێت، بۆ سەرپێ خستنی نەخشە رێگای پڕۆسەی مۆدیلێکی دیموکراسی، ستراتیجییەتێکی هاوبەشی ئاسایش، ناتوندوتیژی بەڕێوەبردن و داڕشتنەوەی پەیوەندی نێوان پێکهاتەکان و وەلانانی پرسی نەتەوە گەرایی، پێداگری لەسەر چەسپاندنی نەریتی سۆسیالیزمی شۆڕشگێڕی، بە یەکەوە و بە تەبایی کارکردن و بنیادنانەوەی سەرلە نوێی شارەکە، خۆیان بەدوورخەن لە دەسەڵاتی خۆسەپێن و فاشی کوردایەتی و فیتی دەرەکی، گەر سپێنۆزا، هیگڵ ، مارکس ، رۆزا و هەزارانی دی خۆیان بکەن بە دامێنیان، یەکناگرن و لەسەر هەسارەیەکی تریش بن وەك دوو ئاسنە ژەنگاوییەکە و دوو جەمسەرە سارد و گەرمەکە هەرگیز ناگەن بە یەك، چیتر ئاسنی سارد مەکوتن و بلوێر بۆ گا مەژەنن! هاو شارییان پێویستییان بە هەست و بیر و هۆشێکی تەندروستە، باوی سەنگەر و نەفرەت لە یەکتر گرتن و هەست و سۆزی کوێرانەی نەتەوە پەرستی بەسەرچوو، لە شەڕی یەکتر سڕینەوە، پاکتاوی نەژادی و رەتکردنەوە، بۆ شەڕی دیموکراسی و زمانی گفتوگۆ و دانیشتن لەسەر مێز، پێویستی بە پڕۆژەیەکی سیاسی کۆمەڵایەتی بە یەکەوە ژیانی ئاشتییانەیە و سەقامگیری و ئاسایش و ئاوەدانی ، دەستەبەرکردنی ماف و ئازادییەکان، مرۆڤی شیاو بنبڕکردنی گەندەڵی هەیە، تا عەگال نەخرێتە سەری کەس و نە عەگال بکەنە پەتی سێدارە، ئەمەش پێویستی بە نەفەسی درێژ و قوربانی هەیە و ناپاکەکانیش هەرگیز لەسەر دەستیان وڵات بنیاد نانرێ.
