ته‌ڤگه‌ر کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی ئازاد و دیموکرات و ژینگه پاریز
بابەتی پەیوەندیدار
لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، لە بەرامبەر ڕووداوە توندوتیژەکان دژی ژنان یاساکانی خێزان و ژنان لە بوارە کۆمەڵایەتی و یاساییەکاندا جێبەجێ دەکرێن، ئەو یاسایانەی کە لە ٤٠ ماددە و ٢٦ بنەما پێکهاتووە، دەبنە پردێک بۆ پاراستنی ژنان لە توندوتیژی پیاوان.
دوای شۆڕشی ڕۆژئاوا لە ساڵی ٢٠١٤، ژنان لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا بۆ ئەوەی دەستکەوتەکانیان مسۆگەر بکەن لە بواری یاساییدا دەستیان کرد بە خەبات، هەروەها بە ناوی یاساکانی ژنان یان یاساکانی خێزانەوە هەنگاو نرا بۆ ڕاگرتنی توندوتیژی دژی ژنان، ئەم یاسایە لە ساڵی ٢٠١٤ دەرچوو و پەسەندکرا بۆ پاراستنی مافەکانی ژنان، بۆ جێبەجێکردنی ستانداردەکانی پێکەوەژیانی ئازاد و دامەزراندنی بنەماکانی خێزانی دیموکراتیک، لە ساڵی ٢٠٢١ ناوی گۆڕدرا بە یاسای خێزانی، سەمیرە عەلی، بەڕێوەبەری ماڵی ژنانی کانتۆنی فورات و نینوا ساڵح، ئەندامی دادگای کۆمەڵایەتی کانتۆنی فورات، قسەیان بۆ ئاژانسی هەواڵی ژن کرد.
“هێمای دادپەروەری و یەکسانی بووەتە ناوەندی توندوتیژی”
سەمیرە عەلی، بەڕێوەبەری ماڵی ژنانی کانتۆنی فورات وتی: ئەگەر کەسێک بارودۆخی ژنان لە سەرەتای مێژوودا پێناسە بکات، دەتوانین بڵێین کە ژنان وزە و هێزی سەرەکین بۆ بەدیهێنانی دادپەروەری کۆمەڵایەتی، بەداخەوە، لەگەڵ سەرهەڵدانی هۆشیاری و هێزە دەسەڵاتدارەکان، ئەم ڕاستییە پێچەوانە کراوەتەوە و گەورەترین نادادپەروەری لە دژی ژنان بەکارهاتووە، بۆیە دەبینین کە لە ئاستی یەکەمدا ژنان ڕووبەڕووی توندوتیژی جەستەیی، دەروونی، ئابووری، کۆمەڵایەتی، کولتووری، تەندروستی و هتد دەبنەوە، پیاوان لەم بوارانەی ژیاندا زاڵن، کە لە بنەڕەتدا دروستکراوی ژنانە، ژنێک کە هێمای دادپەروەری و یەکسانی و جێبەجێکردنی یاسا کۆمەڵایەتییەکان دەکات، ئێستا لە توندوتیژیدا دەژی لەسەر ئەم کێشانە لەلایەن سیستمی زایەندییەوە.
بۆ ڕاگرتنی ئەم ڕووداوانە، ژمارەیەکی زۆر لە ژنان ڕاپەرین و لە زۆربەی وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و سەرانسەری جیهاندا هاوپەیمانی و یاسا هەیە کە وا گومان دەکرێت ژنان لە توندوتیژی بپارێزن، سەرەڕای ئەوەش، هەرچەندە ٢٥ی تشرینی دووەم بە ڕۆژی تێکۆشان لە بەرامبەر توندوتیژی دژ بە ژنان ناسراوە، بەڵام ئێمە دەبینین کە تا ئێستا ژنان لە توندوتیژی پارێزراو نین، بەپێی ڕێژەی گشتی، لە هەر سێ ژن یەک کەس ڕووبەڕووی توندوتیژی دەبنەوە. بێگومان ئەم ڕاستییە لە هەموو کۆمەڵگاکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و سەرانسەری جیهاندا ڕوودەدات، بەڵام هەندێک لە ناوچەکان سەلامەتترن بۆ ژنان و هەندێکیش مەترسیدارن. لە سووریا، کە لە ساڵی ٢٠١١ەوە ڕووبەڕووی ئاڵۆزییەکی قووڵ بووەتەوە، ڕووداوەکانی توندوتیژی دژ بە ژنان گەیشتوونەتە لوتکەیەک کە کاریگەرییەکی گەورەی لەسەر تێکشکاندنی بەها و ستانداردەکانی کۆمەڵگە هەبووە. بەڵام لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، کە بە شەپۆلەکانی شۆڕشدا تێدەپەڕێت، ژنان خۆیان چارەنووسی خۆیان دیاری دەکەن و ڕێگایەک هەڵدەبژێرن بۆ بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی.
“وەستاندنی توندوتیژی پێویستی بە پلانی ستراتیژی هەیە”
سەمیرە عەلی ڕایگەیاند، هەنگاو بۆ ڕاگرتنی توندوتیژییەکان لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا گیراوەتەبەر و وتی: لەگەڵ شۆڕشی ١٩ی تەمووز لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، ڕێکخراوەکان و بزووتنەوەکانی ژنان توانیان چەندین چالاکی ئەنجام بدەن بۆ پاراستنی ژنان لە توندوتیژی، ئەو کارەی ئێمە باسی دەکەین لە چوارچێوەی ڕێکخراوەیی و یاسایی و ئیداری و بە پێی بنەماکانی ئایدۆلۆژیای نەتەوەیەکی دیموکراتیک ئەنجام دراوە کە بە بنەمای بنچینەیی و ستراتیژی ژنان ناسراوە، بە دڵنیاییەوە، پێش شۆڕش، کار بۆ ژنان دەکرا، بەڵام لە ئاستی ڕێکخراوەییدا مانەوە، لەبەر ئەم هۆکارە، لەگەڵ فەرمیکردنی ڕێکخراوەکانی ژنان، ئێمە هەموو کارەکانمان بۆ ئەو یاسایانە جێبەجێ کردووە کە لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا جێبەجێکراون، دەتوانم کانتۆنی فورات نیشان بدەم، کە چەندین ناوچە و شارۆچکەی تێدایە، ژنان لە هەموو ناوچە و شارۆچکەکانی فورات ڕێکخراون.
بە دامەزراندنی سیستمی خۆبەڕێوەبەری لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، سیستمێکی زۆر جیاوازی دامەزراندووە کە ناسنامە و ڕۆڵی ژنان دەپارێزێت، لەم ڕووەوە، هەوڵی هاوبەش لە نێوان ڕێکخراوە کۆمەڵایەتییەکانی ژنان و خۆبەڕێوەبەرییداا ئەنجام دراوە، بەتایبەتی بۆ پاراستنی ژنان لە هەموو جۆرەکانی توندوتیژی، یەکێک لە بەرهەمەکانی ئاشتەوایی و شۆڕشی ژنان یاسای ژنانە یان یاسای خێزانییە، ئەم یاسایە لە ساڵی ٢٠١٤دەرچوو و پەسەندکرا بۆ پاراستنی مافەکانی ژنان، بۆ جێبەجێکردنی ستانداردەکانی پێکەوەژیانی ئازاد و دامەزراندنی بنەماکانی خێزانی دیموکراتیک، لە ساڵی ٢٠٢١ ناوی گۆڕدرا بە یاسای خێزانی، ئەنجومەنی گەل لە ئێستادا ئامادەکاری دەکات بۆ پەسەندکردنی یاسایەکی ٤٠ ماددەیی کە ئێستا لە هەموو کانتۆنەکانی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا جێبەجێ دەکرێت.
