ته‌ڤگه‌ر کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی ئازاد و دیموکرات و ژینگه پاریز
بابەتی پەیوەندیدار
عادل عوسمان
ئەم چەند ڕۆژە شەڕێک لە نێوان تاکەکانی کۆمەڵگە و کۆمەڵگەی باشوور ـ ڕۆژهەڵاتدا دروستبووە، لەسەر پاراستنی بەها ئەخلاقیەکانی ژنی ئازاد و ژنی بەکاڵاکراوی سیکسواڵی. باشوری کوردستان وەک بەڕێوەبەری شەڕی داگیرکاری خاوەن هێڵێکی سیاسی ڕێکخستنی دەستێوەردەری شەڕی تایبەت و دەستبردنە بۆ خراپکردنی کەسێتی ژن. ئەم ناوەندە، ناوەندێکی مەترسیداری بەرنامە بۆ داڕێژراوە، کەلەسەر تێکۆشانی ئازادی گەلی کورد بە خراپترین شێوە شەڕی داگیرکاری و دوور لە ئەخلاقی شەڕ بەڕێوەدەبات. ناوەندی شەڕی تایبەتی داگیرکاری و لێدان لە بەها ئەخلاقیەکانی کۆمەڵگەیەکی سروشتی ئازادە.
ژن وەک ڕەگەزێک کە لە ناو کورداندا بە ئاستی هێزێکی هوشیاری ڕێکخستنی مەزن گەیشتووە و پێشەنگی تێکۆشانی ئازادی گەلی کورد دەکات و مۆری خۆی لە سەدەی ٢١ داوە و دیارە پێشکەوتنی هەر کۆمەڵگەیەکیش بە تەلاری بەرز و ژنی ڕووت و پۆتۆکس و فیلەر کراو دەرناکەوێت، بەڵکو بە ژنە ئازادەکانی دەردەکەوێت. بۆیە شەڕیک کە لە کوردستاندا بەڕێوەدەبرێت، شەڕی ژنی ئازادە بۆ کۆمەڵگەیەکی خۆسەر و خۆبەڕێوەبەر. بەڵام ئەم ئازادیەی ژن، کە ئازادیەکی ڕەگەزی کۆمەڵایەتی ئیرادەی ژن بۆ کۆمەڵگەیەکی ئازادە، پیاوانی کۆیلە، دەسەڵاتدار و سیستەمی داگیرکاری تەنگاو و تێکشکاو کردووە. بۆیە لە بەرامبەردا، بەهۆی پێشخستنی چەمک گەلی ئازادی جەستەی ژنەوە، لیبراڵیزمێکی تێکەڵ بە کاڵابوون و سیکسگەرایی هەوەسبازی تاکی پێشخستوە، کە جگە لەسووک کردن و بێ بەها کردنی ژن هیچی تری تێدا نییە، هەروەها کردویەتیە بوارێکی بەرهەمهێنانی بازرگانی و ئابووری بەجەستەی ژنەوە و بووەتە گۆڕەپانێک بۆ هەڵوەشاندنەوەی خێزان.
هاتنە دەرەوەی ژن لەژێرباری ستەم و چەوسانەوەی پیاوسالاری بە هەڵوەشانەوەی خێزان و ڕاکردن لە بەها کۆمەڵایەتیە ئازاد و جوانەکان نابێت، بە ڕاکردن لە ماڵ و زێدی خۆو پەیوەست بوون بە ناوەندەکانی لەشفرۆشی و پڕوپاگەندەی نەشیاوەوە بە جەستەی ژنەوە نابێت. بەڵکو بە هزر و تێکۆشانی ئازادی و بەشداری لە هوشیاری کۆمەڵایەتی و چەمکی ئازادی ژن و بەڕێکخستن بوونی ژنی ئازادەوە دەبێت.
ئەو ژنە ئازادە بەتێکۆشان لە پێناو ئازادی خاک و نیشتیماندا عەشقی خۆی نیشانی گەلەکەی و ئازادیخوازان داوەو وەک ژنانی ئازاد دەڵێن “مرۆڤی بەنامووس و بەشەرەف، ئەو کەسەیە کەلەپێناوی خاک و نیشتیمان و ئازادیدا بە عەشقەوە تێدەکۆشێت.”
بۆیە کاتێک بەراورد لە نێوان ئازادیە تاکەکەسیەکەی لیبراڵیزم و پۆست لیبراڵیزم و مۆدێڕنیتەی دیموکراتیکدا دەکەیت، ئەو کات کارەساتی داگیرکاری و بەکاڵاکردنی ژن و لێدان لە بەها ئەخلاقیەکان و عەشق و ئازادی و نامووس و شەرەف تێدەگەین. ئەو کات لە قوڵی و کاریگەری شەڕی ئازادی ژن تێدەگەین.
تا لە مێژوی ژن و شەڕی پیاوسالاری و شکانەوەی دەستبەسەرداگرتنی ژن تێنەگەین، ناتوانین لە شەڕی ئازادی ژن و کاریگەریەکانی و لێدان لە هەوەسبازی پیرسالار و پیاوسالار و سیستەمی داگیرکاری و نۆکەرایەتی بۆ داگیرکەر تێبگەین. بەو پێیەش ناتوانین لە چەمکەکانی نامووس، ئەخلاق، ڕەگەز و ژن تێبگەین. کاتێکیش لەو چەمکانە تێنەگەیشتین نازانین چۆن شەڕیک دەکەین و ئازادی و بەها ئەخلاقیەکانی ژنی ئازاد دەپارێزین و لەدەست دەدەین و دەبینە بوکەڵەکانی کۆمپانیا ڕیکلامیەکانی بازرگانی بە جەستەی ژنەوە.
لێرەوە دەچمە سەر ئەو لایەنەی کۆمەڵگە کە لەدژی ئەو بەکاڵا کردنەی ژنەوە دەوەستێتەوە، کە دوو ڕەهەندی هەیە:
یەکیان؛ وەستانەوەی کۆمەڵگەیە بۆ بەرگری لە بەها ئەخلاقیەکانی ژنی سرووشتی.
دووەمیان؛ پەرەپێدانی شەڕی داگیرکاری و تایبەتە بەرامبەر تێکۆشانی ئازادی ژن.
ناڕەزایەتیەکی زۆر لە دژی ئەو وێنەیەی کە گوایە پێیان نەزانیوە و وەک “ژن و مێرد” دەردەکەون دەرکەوت. زۆرێک لەوانە ئەو ناڕەزایەتیەیان بە کۆنەپەرستانە و دواکەوتوانە ناساند و هەندێکیش بەناوی ئازادی تاک و جەستەی خۆمەوە پشتیوانیان لێکرد.
لە ڕاستیدا زۆرینەی کۆمەڵگە وەک سرووشتی کۆمەڵایەتی لەدژ وەستانەوەکەیان دیوی پاراستنی بەها کۆمەڵایەتیە جوانەکانی هەیە، کە ئەو شێوازە دورە لە ڕەووشتە جوانەکانی کۆمەڵگەیەکی پێکەوەیی و دور لە بەرژەوەندی بازرگانی و پارە پەیداکردن. بۆیە بە سرووشتی خۆی پاراستنێکی مۆراڵی بەها کۆمەڵایەتیەکانە. ئەم کۆمەڵگەی کوردیە سرووشتیە بەرامبەر بەژن هێندە داخراوو کۆنەپەرستانە نەبووە، کە ژن ڕابکات و بچێتە ئەو ناوەندەی وەک تەنافی جاڵجاڵۆکە چێنراوە بۆ خراپکردن و لێدان لەژن و کردنی بەکاڵا و هۆکاری هەڵوەشانی خێزان و بەها پێکەوەییەکانی خێزانێکی سرووشتی.
ناکرێت هەر ناڕازایەتیەکی کۆمەڵگە بۆ بەرگری لە بەها کۆمەڵایەتیەکان بە کۆنەپەرستی و دواکەوتوویی بچوێنرێت، دەکرێت کەمووکوڕی هەبێت و هێزەکانی فشار خراپ وێنای بکەن، بەڵام ئەرکی تێکۆشەرانی ئازاد ئەوەیە:
کە لە قووڵایی هێرشی ناوەندەکانی شەڕی تایبەت تێبگەن و بە هوشیاریەوە نەهێڵن فشارە نەرێنیەکانی ڕەخنەی کۆمەڵگە بۆ پاراستنی بەها ئەخلاقیەکان بەلاڕێدا ببردرێت و بکرێتە شەڕی نێوان پێکهاتە و بەشەکان و پارچەکانی کوردی و کۆمەڵگە. ئازادی جەستە خراپترین گورزی نیولیبراڵیزمە بۆ لێدان لە ئازادی ژن! بەڵام لەولاوە کار لەسەر لێدان لە هەوەسبازی پیاو و سیکسواڵێتی ناکات. بەڵکو جەستەی ژن دەکاتە کاڵای شوێنە جیاوازەکانی نرخ جیاواز بۆ پیاوان و لە جەستە و ڕۆحی ژنی پێ دەدات.
لە ئازادی جەستەدا، حسابێک بۆ ڕۆحی ژن ناکرێت، بەڵکو لە ڕووی نرخەوە مێشکی ژنیش بەستراوەتەوە بە پارە و دەسکەوتەوە. “هەریەک لە ئەندامەکانی جەستەی ژن، دابەشی جۆر و کاتی چێژ بە پیاو کراوە و نرخەکەشی بەگوێرەی کات و جۆری جەستە و لەزەت دیاریکراوە” بۆیە ڕۆحی ژن، ڕۆحێکی مردوو، کاڵایەکی کەوتوو لەبەردەستی پیاو و چیژەکانیەتی.
لێرەوەیە چەندە ڕۆحی ژن چ سرووشتی، چ هووشیار بکوژرێت، ئەوەندە کۆمەڵگە دەمرێت و دەکوژرێت و بەوەش سیستەمە داگیرکاریەکان، قازانجپەرستەکان و بازرگانیەکان بە ئامانجی داگیرکاری و لێدان لە بەها کۆمەڵایەتیەکان دەگەن.
لە کوردستاندا شەڕێکی بە بەهای ڕەگەزی لەدژی داگیرکاری، پیاوسالاری و کۆیلەکردنی ژن،بە پێشەنگی ژنی ئازاد و ئایدۆلۆژیای ژنۆلۆژی بەڕێوەدەچێت و لە ژێر گوتاری “ژن، ژیان، ئازادی” دا مۆری خۆی لەسەردەم داوە و پێویستە هوشیاری کۆمەڵگەی باشوور و خۆرهەڵاتی کوردستانیش لە ئاستی بەرپرسیاری ئەو تێکۆشانەدا خۆی بەڕێکخستن بکات و ببێتە کۆمەڵگەی ژنی ئازاد و ئەو ناوەندانەی شەڕی ڕەگەزی سووک و ڕسوابکات. بۆیە پێویستە کۆمەڵگەی پارچە و بەشەکانی کوردستان نەکەونە داوی شەڕە جۆراوجۆرەکانی تایبەتەوە و یەکیەتی و یەک پارچەیی تێکۆشانی ئازادی بە هوشیاریەوە بڵند بکەن و پارێزگاری کە بەهاکانی خێزانی بە ڕێکخستن کراوو هوشیار و کلتوری بکەن.
